Mijn overgrootvader Wilhelmus Antonius Volle bijgenaamd Roman (1867 Utrecht-1912 Utrecht) trouwde op 5 december 1888 in Utrecht met Clasina Spierenburg (1866 Utrecht-1936 Utrecht).                      Van ongeveer 1889 tot 1912 was hij bleekersknecht en bleeker bij Wasserij Aurora aan de Koningsweg.            Na zijn dood nam zoon Gerard dit werk over.                Wilhelmus woonde met zijn gezin aan de Kovelaarstraat (Vogelbuurt). Eerst op nummer 7, later op nummer 10.

 

Het handwasbedrijf is in 1856 opgericht in de wijk Lauwerecht (M, het nummer is moeilijk te lezen, maar lijkt op 249) als familiebedrijf.             

Opmerkelijk is de familienaam. Alhoewel er meerdere mannen in de familie Spierenburg van beroep bleeker zijn, is de oprichter B. S.  (Barend?) Spierenburg geen directe familie van Clasina, de moeder van mijn grootmoeder.                                                                                 

 Bij het doorspitten van de tak Spierenburg stuitte ik op een "broer" van Clasina. Bij beschikking van de arrondissementsrechtbank Utrecht, 24 augustus 1881, werd het geslacht mannelijk echter veranderd in vrouwelijk en de naam Johannes in Johanna. Ze heeft 20 jaar als jongen in de boeken gestaan ! Johanna trouwde in 1881 met Pieter van Noort en kreeg 12 kinderen !  Niks geen geslachtsverandering of een gevalletje transgender........iemand heeft bij de geboorteaangifte niet opgelet ! Bij de aangifte verklaart de vader niet te kunnen schrijven. Omdat je vroeger eerst leerde schrijven en dan pas lezen, heeft vader Geurt waarschijnlijk de akte niet kunnen lezen. Alhoewel .......er wordt ook vermeld dat de akte is voorgelezen.......Johanna was de eerstgeborene van Geurt Spierenburg en Maria Pels. Gevalletje vaderstress ?

Ook bijzonder : In de stamboom van de familie de Klein komt ook een familie Spierenburg voor. Daarvan was Johannes Spierenburg (*1885 Leiden-t 1953 Leiden) bleeker en wassorteerder !                                           

Terug naar het handwasbedrijf ! Toen het water van de Vecht te vies werd om te gebruiken voor de wasserij, verhuisde het bedrijf in 1870 naar de Koningsweg in Utrecht. Achter het pand stroomt de Oud Wulverbroekwetering die verderop uitkomt op de Kromme Rijn. Een ideale plek voor de Stoom Wasch-en Strijkinrichting. Handig voor de afvoer van het waswater ! Het begon allemaal eenvoudig in een houten schuur achter een kleine woning. 

In 1903 wordt het bedrijf uitgebreid : achter het woonhuis wordt een moderne wasserij met waslokaal, strijkkamer, droogzolders, ketelhuis en wagenhuis gebouwd. Er is een stoommachine aanwezig !  Het complex bestaat uit een langgerekt gedeelte van twee verdiepingen, een woonhuis en een hooischuur. Beide verdiepingen van het bedrijfspand hebben droogluiken en doen dienst als droogzolder. Ook staat er een schuur die voor de werknemers wordt gebruikt als toiletruimte, maar ook als paardenstal. Er zijn vooral jonge meisjes en vrouwen in dienst van het bedrijf. Zij wonen intern en werken dus tegen kost en inwoning. De werktijden zijn lang. Een werkdag van 15 uur is niet ongewoon. Er waren ongeveer 25 personen in dienst.  In 1920 werd de schoorsteen tot 26 meter vernieuwd. Achter het ketelhuis is daarvan een deel bewaard gebleven. Ook stond vanaf die tijd een waterzuiveringsinstallatie op het dak. Het water werd opgepompt uit de wetering. De wetering is na WO II  gedempt en van de zuiveringsinstallatie zelf is niets meer te zien.                                                                                       

W. Spierenburg had de wasserij inmiddels de naam Aurora gegeven. Aurora is de naam van de Romeinse godin van de dageraad  en de wasserij had ooit als reclame-slogan "Zo helder als de dageraad".                    Na de tweede wereldoorlog is de toevoeging Stoomwasscherij niet meer van toepassing en verdwijnt het van de gevel.                                                                      Aurora breidde in de jaren 1970 uit met een moderner gebouw op het terrein van de buurman. In 2006 werd Aurora overgenomen door Lips Textiel Service, waarna de vestiging in Utrecht in 2008 werd gesloten.  De gebouwen kwamen leeg te staan, waaronder het gaaf gebleven complex van meer dan een eeuw oud. Met bemiddeling van de gemeente verkoopt de familie Spierenburg de panden aan de Stichting Studenten Huisvesting. Het pand is in 2013 benoemd tot industrieel erfgoed en zo tot gemeentelijk monument. De moderne wasserij is gesloopt en vervangen door een studentenhuis. De oude wasserij is verbouwd tot 63 studentenkamers en 6 starterswoningen.  In augustus 2010 was er enige commotie over de verdwijning van de historische, karakteristieke neonletters en lichtbak (een gestileerde ronde geelblauwwitte zonsopgang). Oud-directeur Spierenburg (76) pleitte voor de terugkeer of reconstructie van de veel vroegere gevelplaten met belettering Stoomwasscherij en W.Spierenburg & Zn erop. 

Zonder de geschiedenis van dit pand en zijn personeel te kennen, fietste ik er in de jaren 60/70 geregeld langs op weg naar de stad. Bijzonder ! 

 

Bronnen :

* https://www.usine-utrecht.nl/wasserijen

* https://www.matrijs.com/Fabrieken-Industrieel-  erfgoed-in-de-gemeente-Utrecht

* https://hetutrechtsarchief.nl